Dialoog over de toekomst van radioactief afval
Wat is geologische berging?
Bij de productie van kernenergie en bij andere nucleaire toepassingen ontstaat hoogradioactief en langlevend afval. Dat afval wordt nu veilig opgeslagen, maar dat is slechts een voorlopige oplossing.
In oktober 2022 besliste de regering om het hoogradioactief en langlevend afval onder te brengen in een geologisch berging, enkele honderden meters onder de grond. Het meest voor de hand liggende technische concept van geologische berging is een berging in galerijen. Zo’n berging bestaat uit een ondergronds systeem van toegangsschachten en een netwerk van ondergrondse galerijen.
Een geologische berging van radioactief afval houdt in dat de berging op een bepaald moment wordt afgesloten en dat de veiligheid wordt gegarandeerd zonder menselijke tussenkomst. Dit noemen we passieve veiligheid.
De regering besliste ook dat de keuze voor een geologische berging kan herroepen worden (omkeerbaarheid van de beslissing) en dat we gedurende een nog te bepalen periode het afval moeten kunnen terugnemen als zich betere opties aandienen (terugneembaarheid van het afval).
Ook in andere landen zijn de omkeerbaarheid van beslissingen en de terugneembaarheid van het afval veelbesproken thema’s.
Omkeerbaarheid van beslissingen
Omkeerbaarheid verwijst naar de mogelijkheid om terug te komen op beslissingen die tijdens de ontwikkeling en geleidelijke uitvoering van de berging zijn genomen. Omkeerbaarheid kan dus leiden tot het wijzigen, herzien of terugdraaien van genomen beslissingen en tot en met het terugnemen van het radioactief afval.
Terugneembaarheid van het afval
‘Terugneembaarheid’ slaat op het fysiek terugnemen van het afval dat zich in de ondergrondse bergingsinstallatie bevindt. Dit betekent dat bij het ontwerp en de exploitatie van de bergingsinstallatie maatregelen genomen worden om het afval (zo nodig) terug te nemen.
Er kunnen verschillende redenen zijn om het afval terug te nemen:
- technische evoluties die een nieuwe bestemming geven aan het afval
- een herziening van de gemaakte keuze door toekomstige generaties
- een storing aan de bergingsinstallatie waardoor de veiligheid niet langer gegarandeerd is
- …
De mogelijkheid om het afval effectief terug te nemen, hangt af van de bergingsvariant (galerijen, diepe boorgaten …) en wordt steeds moeilijker naarmate de berging verder gevorderd is. Zo zal het bijvoorbeeld gemakkelijker zijn afval terug te nemen tijdens de operationele fase vóór de afdichting van de bergingsgalerijen dan tijdens de fase waarin deze galerijen (al dan niet gedeeltelijk) zijn afgesloten. Uit veiligheids- en beveiligingsoverwegingen worden ook beperkingen opgelegd aan het gemak waarmee het afval kan worden teruggenomen.
De beslissing om een berging geheel of gedeeltelijk te sluiten, is een beslissing die vooral de toekomstige generaties aanbelangt. Omdat het tot een eeuw zal duren om de berging te vergunnen, te bouwen en te laden met afval, kan het logisch zijn om de toekomstige generaties te laten beslissen de berging al dan niet te sluiten.